Als zelfstandige zijn er verschillende rechtsvormen waarbinnen u kan ondernemen. Elke rechtsvorm heeft zijn eigen voor- en nadelen. Om te bepalen welke vorm het beste bij u past is het belangrijk om te kijken naar het karakter en de grootte van uw onderneming. Om u op weg te helpen volgt hieronder een kort overzicht:

Eenmanszaak: Werkt u als zelfstandige zonder personeel (ZZP) dan is dat meestal in een eenmanszaak. Deze rechtsvorm is het makkelijkst op te richten en biedt de meeste fiscale voordelen voor startende ondernemers. In een eenmanszaak bent u de enige verantwoordelijke. Dit betekent dat de winst van uw activiteiten direct naar u terugvloeit, hetzelfde geldt echter ook voor verlies. Belasting wordt betaald over de winst die u maakt, hiervoor gelden de tarieven van box 1. Voldoet u aan het urencriterium dan komt u aanmerking voor aftrekposten zoals de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling. Zie voor meer informatie over aftrekposten dit artikel.

Maatschap: Als u uw beroep zelfstandig wil uitvoeren met andere zelfstandigen kan dit via een maatschap. Het gaat hierbij vaak om zelfstandigen met een vrije beroep. zoals advocaten, artsen, architecten en tandartsen. Elke zelfstandige draagt iets bij aan de maatschap, zoals arbeid, goederen, of kapitaal, met het idee dat de opbrengsten en risico’s worden gedeeld. In een maatschapscontract worden de onderlinge afspraken vastgelegd. De inhoud van dit contract kan gaan over hoeveel iedereen inbrengt, hoe de winst wordt uitgekeerd en hoe de bevoegdheden zijn verdeeld.

Vennootschap onder firma (VOF): Traditioneel gezien werken de vrije beroepen samen in maatschappen en de ambachtslieden (zoals meubelmakers) in een vennootschap onder firma. Het belangrijkste verschil tussen de twee rechtsvormen zit in de aansprakelijkheid en bedrijfsvoering. Bij een maatschap zijn de ‘maten’ ieder voor een gelijk deel verantwoordelijk voor de schulden in de maatschap. In een VOF zijn de vennoten ieder geheel aansprakelijk voor de schulden. Dus wanneer mede-vennoot schulden maakt zijn de anderen daar ook aansprakelijk voor. In een maatschap werken de ‘maten’ zelfstandig onder één titel, in een firma wordt er gezamelijk gewerkt onder één titel. De winst wordt volgens een vaste verdeelsleutel onder de vennoten verdeeld. Elke vennoot betaald vervolgens inkomstenbelasting over zijn eigen deel.

Besloten vennootschap (BV): De besloten vennootschap is naast de eenmanszaak waarschijnlijk de meest populaire rechtsvorm in Nederland (voor kleinere ondernemingen). Wanneer een bedrijf begint te groeien en extra personeel wordt aangenomen kan de ondernemer niet langer in een eenmanszaak blijven werken. Een mogelijkheid is om het bedrijf in een besloten vennootschap te plaatsen. De onderneming is dan niet meer direct “verbonden” aan de eigenaar (zoals in de eenmanszaak), maar vormt een eigen entiteit en rechtspersoon. Bij kleine bedrijven is de eigenaar vaak bestuurder en grootaandeelhouder van het bedrijf. Wanneer er met meerdere mensen een BV wordt opgericht kan deze verhouding anders liggen.
Het werken met een BV maakt dat de eigenaar van een bedrijf niet langer direct aansprakelijk kan worden gesteld voor schulden die gemaakt worden in de BV. Een belangrijke factor voor veel ondernemers om over te stappen naar een BV. Overigens geldt dit voordeel niet altijd. De bank kan van grootaandeelhouders eisen dat ze privé meetekenen voor leningen. De eigenaar van de aandelen wordt hierdoor alsnog privé aansprakelijk gesteld in geval van faillissement.
De oprichting van een BV loopt via een notaris, deze stelt de notariële oprichtingsakte op. Er zijn plannen om deze eis te laten vervallen voor BV’s met één aandeelhouder, dit staat echter nog in de stijgers. Vervolgens moet een BV worden ingeschreven bij de lokale Kamer van Koophandel, zodat uw activiteiten geregistreerd staan. Tot 2012 was het nodig om minimaal €18.000 in de BV plaatsen (het minimumkapitaal), deze eis is komen te vervallen. De minimale kapitaalvereiste is nu het symbolische bedrag van €0,01.
Waar de administratie en boekhouding in een eenmanszaak nog relatief simpel is, wordt dit in een BV complexer. Daarom is het verstandig om goed op een rijtje te zetten aan welke extra administratieve en boekhoudkundige taken voldaan moet worden in een BV. Mocht u hier de tijd, of kennis niet voor hebben, dan is het verstandig om een administratie of boekhoudkundig kantoor in te schakelen zodat u niet voor verrassingen komt te staan.